Alerjik Reaksiyon Nedir?
Alerjik reaksiyon aşırı ve uygunsuz immün reaksiyondur ve konakta hasara neden olmaktadır. Bu aşırı reaksiyonların oluşması için immün sistemin o antijenle daha önce karşılaşmış olması gerekir.
İmmün sistem doğal ve adaptif olarak ikiye ayrılır;
- Adaptif immün sistem değişik spesifik antijenleri tanır, değişen çevreye adapte olur ve immünolojik hafızayı meydana getirir,
- Doğal immün sistem parçaları etkin konak savunması için kritik öneme sahiptir. Mukozal yüzeylerdeki mukus ve mukosilier transport gibi lokal defans mekanizmaları yanında komplement proteinleri, defensinler, toll like reseptörler, antimikrobial peptidler, sitokinler, fagositik hücreler ve natural killer hücreler doğal immün sistemin komponentleridir.
Alerjik Rinit Nedir?
Alerjiye sebep olan maddelerin (alerjen) burun mukozasına teması ile oluşan, burunda kaşıntı, hapşırma, akıntı, gözlerde ve boğazda kaşıntı gibi şikâyetlerin ortaya çıkması durumuna alerjik rinit veya saman nezlesi adı verilir. Daha önce de bahsedildiği gibi aşırı bir reaksiyon söz konusudur.
Oluşan alerjik reaksiyonların şiddeti kişiden kişiye farklılık göstermektedir. Bazı hastalarda tedavi dahi gerekmezken bazılarında ilaç tedavilerine rağmen iş ve sosyal hayat etkilenmektedir.
Alerjik reaksiyonların şiddeti;
- Antijenin dozuna,
- Maruz kalma süresi ve sıklığına,
- Hastanın duyarlılığına göre değişir.
Alerjik burun şikâyetlerinin görülme süresine göre sürekli (persistan) ve aralıklı (interminant) olmak üzere, şikayetlerin şiddetine göre ise hafif ve şiddetli olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır.
- Aralıklı (intermittent) alerjik rinit semptomların haftada 4 günden daha az görüldüğü veya art arda 4 haftadan daha az görüldüğü durumdur.
- Sürekli (persistan) allerjik rinit ise semptomların haftada 4 günden daha çok görüldüğü veya ard arda 4 haftadan daha çok görüldüğü durumdur, hastaların hemen her gün yakınmaları vardır.
- Hafif derecede uyku sorunu yoktur ve iş/günlük aktiviteleri kısıtlamayan hastalık söz konusudur,
- Orta ve şiddetli hastalıkta uyku sorunu vardır ve iş/günlük aktiviteleri kısıtlamaktadır.
Alerjik Rinitin Nedenleri Nedir?
Allerjik rinit toplumun yaklaşık %20’sini etkilemektedir. Genetik faktörler önemli rol oynar. Anne ve babasında alerji olan çocukların % 50’sinde alerjik reaksiyonlar oluşur.
Herhangi bir yasta başlayabilmesine rağmen daha çok genç yaşlarda (%80 ihtimalle <20 yaşta) başlamaktadır. Ortalama başlangıç yaşı 8-11 olarak bildirilmektedir. Yaşlılarda alerjik rinit neredeyse görülmemektedir.
Alerjik rinit çocukluk cağında erkeklerde daha fazla görülmesine rağmen erişkin yaslarda kadınlarda hafif bir baskınlık bildirilse de hemen hemen eşit oranda görülmektedir.
Allerjik Şikayetlerin Ortaya Çıkış Mekanizması Nasıl İşler?
- Alerjen organizmaya gelir
- Antijen sunun hücreler tarafından yutulur ve lenfositlere sunulur
- Lenfositler uyarılır
- IgE salınımı gerçekleşir
- Bu IgE’ler mast hücrelerine ve bazofillere bağlanır
- Artık organizma bu alerjene duyarlı hale gelmiştir
- Mast hücreleri çeşitli maddeler (Histamin, kininler, triptaz, PGD2, LT C4, LTB4, MBP ve PAF) salgılar
- Damar geçirgenliği artar
- Ödem, akıntı, hapşırık gibi sempomlar oluşur (Erken evre). Bu reaksiyon dakikalar içinde olur.
- Salınan bu molküller ICAM, VCAM ve selektinleri (yapışma moleküllerini) aktive eder
- Lökositlerin ve eozinofillerin kandan dokuya çeçişi tetiklenir
- Bu hücreler 4-8 saat içinde aktive olur
- Çeşitli uyarıcı maddeler (sitokinler) salmaya başlarlar
- Burun tıkanıklığı ve dolgunluğu belirgin hal alır (Geç evre).
Allerjik Rinitte Risk Faktörleri Nelerdir?
- Ailede atopi öyküsü,
- Serum IgE düzeyinin 6 yasından önce 100 IU/ml’nin üzerinde olması,
- Yüksek sosyo-ekonomik düzey,
- Aero-allerjenlere maruziyet,
- Hava kirliliği,
- Kentsel yaşam,
- Evde sigara içilmesi,
- Evcil hayvan,
- Siyah ırk,
- İlk çocuk olma,
- Annenin gebelikte sigara içmesi,
- Yapay mama kullanımı,
- Deri prick testinin pozitif olması olarak sayılabilir.
Alerjik Rinit Semptom Ve Bulguları Nelerdir?
- Hapşırık,
- Kasıntı (burun, gözler, kulaklar, damak),
- Burun tıkanıklığı,
- Burun akıntısı,
- Postnazal drip,
- Konjesyon,
- Koku alma sorunları,
- Baş ağrısı,
- Kulak ağrısı,
- Gözlerde sulanma,
- Gözlerde kızarıklık,
- Gözlerde şişlik,
- Yorgunluk,
- Uyuşukluk,
- Keyifsizliktir.
Hangi Alerjenler Nezle/Rinit Yapar?
Allerjik rinite yol açan allerjenler solunan (inhalan), yiyecek veya kimyasal ajan olabilir. Pediatrik grupta yiyecekler erişkinlere göre daha ön plandadır.
- Ev tozu akarları;
- Polenler;
- Mantarlar;
- Hayvan tüyleri
- Böcekler
- Gıdalar
- İlaçlar
- Kimyasallar
- Hava kirliliği
Alerjik Rinit Tanısı Nasıl Konulur?
Tanı hastanın yakınmalarının öyküsü ve kulak, burun, boğaz muayenesi ile konabilir. baş ve boyun muayenesi yapılmalıdır. Alerjik reaksiyona neden olan alerjenleri tespit etmek amacı ile deri testleri ya da kan testleri istenebilir. Testler sadece hangi maddeye karşı alerjiniz olduğu değil bu alerjinin düzeyi de ortaya çıkmaktadır.
Alerjik Rinit Tedavisi Nasıl Yapılır?
Alerjik rinit tedavisinde takip edilen yaklaşım şu şekilde planlanmalıdır;
- Alerjenlerle temasın kesilmesi (korunma),
- İlaç tedavisi ile semptomların önlenmesi
- Aşı tedavisi (immünoterapi),
- Cerrahi burun tıkanıklığına neden olan burun eti büyümeleri, burun içi polip oluşumları ve tedaviye yanıt vermeyen kronik sinüzit durumlarında planlanabilir.
Korunma
İç ortam alerjenleri için;
- Evden hayvanları uzaklaştırmak,
- Nevresimleri sıcak su ile haftalık veya 2 haftada bir periyotlarda yıkamak,
- Yorgan ve yastıkları vakumlu saklamak,
- Yorgan ve yastıkları allerjen geçirgen olmayan nevresim ile kaplamak (Der- matofagoides popülasyonunda azal- ma sağlamasına rağmen klinik olarak anlamlı azalma sağlayamadığı gösterilmiştir),
- Ortam nemini azaltmak (akarlar %50’nin üzerindeki nemi sever),
- Halıları kaldırma, durulamada tannik asit kullanımı, kediyi sık yıkama gibi önlemler sınırlı fayda sağlayabilir,
- Kuştüyü̈ yastık kullanılmaz,
- Tüylü̈ oyuncak bulundurulmaz,
- High-efficiency particulate air (HEPA) filtreli süpürge kullanma önlemleri alınabilir.
Polen, çim, odun tozu gibi dış ortam allerjisi olan hastalar,
- Özellikle bahar aylarında veya rüzgârlı havalarda sokağa çıkmamak, çıkılmak zorunda kalınırsa polen maskesi kullanmak gibi önlemlerle polenden uzak kalabilir.
İlaç tedavisinde kullanılan başlıca ajanlar;
- Antihistaminler,
- Dekonjestanlar,
- Antikolinerjikler,
- Kromalin sodyum,
- Lökotrien reseptör antagonistleri,
- İntranazal (burun spreyi) stroidler (krtizon),
- Sistemik (hap, iğne) stroidlerdir.
Aşı uygulaması için uygun alerjen saptanan hastalarda dil altı ya da cilt yolu ile aşı tedavisi uygulanabilmektedir. Bu tedavide amaç alerjenin küçük dozlarda verilmesi yolu ile vücutta alerji reaksiyonu oluşturmadan bloke edilmesini sağlayacak immün cevap oluşması ve alerjene hassasiyeti azaltılmasıdır.