Prof. Dr. Fuat Büyüklü

Fuat Büyüklü Logo

Dudak ve Damak Yarıkları

Anne karnı döneminde fetüsün dudak damak oluşumunun aksaması ile gelişen ve yüzde orta hat birleşme kusuru nedeniyle ortaya çıkan bir deformitedir. Halk arasında tavşan dudak olarak da bilinir.

Yarık dudak deformitesi baş boyunun en sık doğumsal anomalilerinden biridir. Tek başına veya kombine yarık dudak damak görülme sıklığı 1/700 ile 1/4000 canlı doğum arasında değişmektedir. Oranların bu kadar değişik olmasının nedenleri coğrafya, etnik köken ve genetik kalıplarının farklılıkları olabilir.

Yarık dudak ve damağı olan çocukların yaklaşık yarısında dudak ve damak yarığı birlikte bulunmaktadır. Hastaların yaklaşık %30’unda sadece damak, %20’sinde sadece dudak yarığı görülür. Tek taraflı yarık sıklığı çift taraflı yarıpa göre 9 kat daha sıktır. Sol tarafta sağa göre 2 kat fazla görülmektedir.

Anne Karnında Dudak Damak Gelişimi Nasıl İlerliyor?

Dudaklar anne karnı hayatının 5. haftasında, damak kısmı ise 9. haftasında hücrelerin birleşmesi ile şekillenir. Bu birleşme dönemi gebeliğin 12. haftasında tamamlanır. Bu dönemde yapıların birleşmesini engelleyen bir durum söz konusu olursa ortaya dudak, damak veya dudak-damak yarığı ortaya çıkar.

Hastalığın Nedeni

Hastalığın nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte damak dudak yarıklarının genetik ve çevresel faktörlerin etkileşimiyle meydana geldiği düşünülmektedir. Dudak damak yarığı oluşumunda suçlanan ana genler MSX1 ve MTHFR genleridir. Ailede yarık dudak ve damaklı birey varsa çocukta hastalık görülme riski %4 kadardır. Ailede 2 çocuk etkilenmişse risk %9’a çıkmaktadır. Tek yumurta ikizlerinde yarık damak / dudak oluşumunun %100 uyumlu olmaması genetik faktörlerin tek başına etkili olmadığını göstermektedir. Suşlanan diğer faktörler gebelikte sigara ve alkol kullanımı, beslenme alışkanlığı, epilepsi ilaçları, steroid ve anti romatizmal işlaçların kullanımı, folik asit ve multivitamin eksiklikleri, viral enfeksiyonlar gibi çevresel faktörlerdir. Bir çalışmada, sigara kullanımının dudak damak yarığı oluşumuna etkisi %4, çift taralı dudak damak yarığı oluşumuna ise etkisinin %12 olduğu bildirilmiştir.

Yarık damak ve dudak varlığı anne karnında gebeliğin 13. haftasından itibaren ultrasonografisi ile gözlenebilir. Bunun dışında doğum öncesi herhangi belirlenmiş bir testi yoktur.

Yarık dudak ve/veya damak geniş bir yelpazede gözlenir ve yarığın yeri, çift taraflı olup olmaması, tam veya tam olmayan yarık şeklinde değerlendirilerek tedavi planlanır.

Dudak yarıkları tek taraflı (tam veya tam olmayan), iki taraflı (tam veya tam olmayan), bir taraflı tam bir taraflı tam olmayan ve orta hat dudak yarıkları şeklinde görülebilir.

 

 

Şekil 1: Tek taraflı komplet yarık

 

 

Şekil 2: İki taraflı komplet yarık

Damak yarıkları yumuşak damak yarıkları, sert damak yarıkları, submukoz (mukoza altı) yarıklar ve sadece birbirinden ayrık küçük dil (Bifid uvula) şeklinde görülebilir.

Tedavi

Yarık dudak ameliyatının yapılabilmesi için bebeğin en az 10 haftalık olması, ağırlığının 5 kilo üzerinde olması ve kan hemoglobin değerinin en az 10 gr/dl olması gerekmektedir. Ameliyat ile beslenme (emme) ve estetik düzelme sağlanmalıdır. Yarık damak ameliyatı için ise bebek 7-9 aylık olmalıdır.

Temelde tedavi amacı konuşma ve beslenmenin (emme, yutkunma) düzgün olması, orta yüz gelişiminin aksamaması, diş yapısının düzgün ilerlemesidir. düzeltilmesi, düzgün görünen ve İlerleyen yaşlarda ikincil düzeltici ameliyatlar gerekebilir. Her damak yarıklı hasta ameliyat sonrası mutlaka konuşma terapisi almalıdır. Yarık dudağı olan hastalarıda yarığın şiddeti ile paralel burunda şekil bozukluğu da mevcuttur. Buruna yönelik düzeltici girişimlerin planlanması eş zamanlı veya sonrası için yapılabilir.